มีชีวิตอยู่ได้ด้วยเศษขยะ...ในถัง

ผู้จัดการโครงการครูข้างถนน  มูลนิธิสร้างสรรค์เด็ก

          ชีวิตผม ลุงโกน มาเอาอะไรชีวิตผมเล่าครู  ไม่เห็นต้องมานั่งคุยกับลุงให้เสียเวลา  ชีวิตอย่างผมเขาเรียกกันว่าคนจรจัด ผมอยู่ตรงนี้มานานแล้ว ไม่ใช่ผมไม่มีบ้าน บ้านผมมีแต่ผมไม่อยากทะเลาะกับคนในบ้าน  ผมคิดถึงบ้านนะครู แต่เมื่อไร ผมคิดว่าจะกลับไปเยี่ยมบ้าน เสียงดังกระทบหูก็จะเข้ามาทันทีว่าเอาตัวไม่รอดแล้วใช่ไหมถึงกลับมาที่เดิมได้  มันเจ็บครับครู  คนในบ้านแท้ แท้ พูดกันอย่างนี้หรือ...

          ลุงโกน เป็นคนเก็บขยะที่ครูลงทำงานแล้วจะเห็นเป็นประจำ  วันหนึ่งจึงเข้าไปคุยกับลุงโกน  แก่บอกว่าชีวิตผมมันบัดซบแล้วแก่ก็บอกว่าอย่าเพิ่งคุย  วันนี้อารมณ์มันขุ่นมัวแล้ว พรุ่งนี้ครูมาใหม่เถิด

          การทำงานกับคนอย่างลุงโกน ต้องให้เขาพร้อม

          สิ่งที่ครูสนใจ คือ ลุงแก่จะเดินเก็บขยะขาย  แล้วเก็บอาหารที่เหลือมากินประทังชีวิต

          แก่บอกว่าสิ่งของเหล่านี้สะอาด และของดี  ของที่คนอื่นกินไม่หมด ไม่ว่าจะเศษผลไม้แต่ละถุงจะเหลือ สอง-สาม ชิ้น  เศษน้ำที่ทิ้งลงขยะ ก็น้ำอย่างดี  พอดื่มได้อึก สอง อึก ก็อิ่มแล้ว

          สำหรับน้ำดื่มที่เหลือ บางขวดก็เหลือเกินครึ่งขวด เอามาเทร่วมกัน โดยส่วนมากใช้หลอด  คนอย่างลุงกินต่อได้สบายเลย

          ทำไมลุงจึงออกมาใช้ชีวิตที่ถนน

          อีกหนู คำถามง่ายมาก  แต่ลุงตอบยากจังเลย

          ครอบครัวลุงมี เมียสองคน คนที่หนึ่งตายไปแล้ว  เหลือคนที่สอง ชื่อ ยายจัน ที่ช่วยกันสร้างบ้าน ในชุมชนแห่งหนึ่ง  ด้วยงบจากลุงเป็นพนักงานเก็บขยะ ของบริษัทที่รับช่วงต่อ ทำงานมากกว่า 35 ปี   ลุงมีลูก 5 คน  ลูกเมียเก่า 2 คน เป็นผู้ชาย เขาไปอยู่กับครอบครัวของเขา มีหลานทั้งสองบ้าน 4 คน  ลูกที่อยู่กับยายจัน มีลูกสามคน ผู้หญิงหมด  ลูกลุงมันแก่แดด มีผัวกันตั้งแต่ยังไม่จบมัธยมศึกษา ปีที่ 3 แต่ละคนก็มีหลานเอามาให้ยายจันเลี้ยง กว่า 5 คน หลานผู้หญิง 3 คน ผู้ชาย 2 คน

          อีกหนูลองคิดดูซิบ้านกว้างแค่สองเมตร ยาวแค่ สี่เมตร ก็ใหญ่พอควรสำหรับในชุมชนแออัด  แต่ด้วย ด้วยผู้หญิงอยู่ด้วย 7 คน ผู้ชายถ้ารวมลุงด้วยอีก 3 คน  มันแน่นเกินไป

          แล้วลุงไม่คิดจะปลูกเพิ่มเติมอีกหรือ

          อีกหนู ที่อยู่ก็เป็นที่ดินขอเอกชนเขา  ทางบริษัทกำลังจะไล่อยู่แล้ว เขาต้องการที่ดินไปปลูกคอมโดมีเนียม ไล่เมื่อไล่ก็ต้องไป

          คนจนอย่างลุงกับครอบครัว พยายามสู้ให้มีที่ซุกหัวนอนก็พอแล้ว

          สำหรับบ้านลุงก็ต้องมีบางคนที่ต้องเสียสละ มานอนนอกบ้านเพื่อให้หลานได้นอนอย่างมีความสุข  ลูกสาวลุงบางคนก็ต้องหาที่นอนข้างนอกบางวัน เพราะบ้านไม่พอนอน  จะเช่าเพิ่มอีกหลังก็ค่าใช้จ่ายทั้งนั้น

          หลานชายของลุงลงมาตามหลายครั้ง  แต่จะเข้าไปเพิ่มที่นอนอีกทีในบ้าน ในบ้านก็เต็มหมดแล้ว จึงบอกกับหลานว่า ตาอยู่ข้างนอกสบายดี  ขออย่างเดียวให้หลานได้เรียนหนังสืออย่างตั้งใจ ถ้าคิดถึงก็ลงมาหาเป็นครั้งคราว ถ้าไม่จบ ม.3 อย่าออกจากบ้านเด็ดขาด

          แล้วลุงใช้ชีวิตอย่างไรในแต่ละวันแต่ละคืน  มันน่ากลัว

          ลุงออกจากบ้านมา ปีนี้เป็นปีที่ สิบเอ็ดแล้ว  หลายสาเหตุ แต่สาเหตุหลัก บ้านมันเล็กไม่พอนอน และครอบครัวก็ทะเลาะกันเอง ระหว่างลูก ลูก และหลาน หลาน  คนมันอยู่กันเยอะก็แย่งกันกิน แย่งกันนอน  และเด็กรุ่นใหม่ขี้เกียจมาก   เสียงภรรยาลุงก็บ่นทั้งวัน   จึงตัดสินใจออกมา  ไม่อยากเป็นภาระของคนในครอบครัว ลุงทำประโยชน์ไม่ไหวแล้ว หารายได้เข้าครอบครัวแทบไม่ได้เลย

          เดิมลุงเคยไปนอนที่สนามหลวง คลองหลอด  แต่พอเข้าไล่ที่ ลุงเลยคิดว่ามาอยู่ใต้สะพานข้ามแยก ที่ประตูน้ำ  ลุงมาคนเดียว แต่ปัจจุบันนี้ มีอยู่ประจำ 5 คน  และมีกลุ่มแวะเวียนอีก 6-7 คน  มีผู้หญิงที่มีปัญหาเรื่องสุขภาพจิต 1 คน  คนนี้อยากให้ครูบังคับสงเคราะห์ครับ

          ในแต่ละวันแต่ละคืน ลุงโกนใช้ชีวิตอย่างไร

          ไม่มีอะไรมาก  ตื่นช่วงเช้าประมาณ ตีห้า  เก็บที่นอนไว้ที่ใต้สะพาน ที่นอนลุงมีแค่พลาสติก ที่รองนอนกับผ้าห่มมีชุดอยู่สามชุด แปรงสีฟันหนึ่งชุด  แล้วมียาแก้ปวดหัวติดตัวบ้าง  เงินมีแต่ละวันประมาณ 80-100 บาทไม่เกินนั้น

          ลุงจะออกเดินจากประตูน้ำ มีถุงพลาสติกสีฟ้าหรือสีแดง  ถุงใบละ 20 บาท ถุงแบบนี้จะเหนียวดีไม่ขาดง่าย เก็บขวดพลาสติก กับขวดแก้ว กระดาษลังหรือหนังสือพิมพ์แยกกันเป็นสัดส่วน  เดินเก็บไปเรื่อย ผ่านห้างพันธุ์ทิพ ผ่านราชเทวี ผ่านสยาม ผ่านห้างเซ็นทรัสเวริด  แล้วกลับมาที่สะพานประตูน้ำ  กว่าจะมาถึงก็ประมาณแปดโมงเช้า  ซึ่งอาหารเช้าก็เก็บอาหารจากถังขยะกินมาเลย เช่นมาถุงเหลือขนมปังหนึ่งชิ้น  เหลือผลไม่ฝรั่ง สามชิ้น มะม่วง สองชิ้น แตงโม 2 ชิ้น สับปะรด หนึ่งชิ้น  บางครั้งก็มีหมูปิ้งกับข้าวเหนียวที่กินไม่หมด  อาหารเช้าอยู่ท้องแล้วไม่ต้องเสียเงิน

          เสร็จแล้วลุงก็จะมาคัดเลือกของที่ลุงเก็บมา แยกเป็นสัดส่วน  แยกใส่ถุงอีกครั้งเวลาเอาไปขาย ลุงจะได้ไม่โดนด่าคนซื้อด่า ว่าของมาสกปรกปนไปหมด อย่างนี้ให้ราคาน้อยลง  เพราะมันเหมือนเศษขยะ ที่ปนเปกันหมดเสียเวลามาแยก  คนซื้อจะให้ราคาถูกมาก  แบบขอไปที

          ของที่ลุงหามาได้จะมาทำความสะอาดอีกครั้ง สำหรับขวดน้ำเทน้ำออกให้หมด  มาครั้งก็มาเทรวมกันไว้เป็นขวดใหญ่เอาไว้กินหรือล้างหน้า  ทุกอย่างมีค่าและมีประโยชน์หมด  ลุงจะไม่เก็บของไว้กับตัว พยายามให้ของติดตัวเหลือน้อยที่สุด   แล้วมีผ้าที่นุ่มมากอยู่หนึ่งผืนเอาไว้เช็คขวด แล้วเหยียบขวดในราบ  เวลาขนไปอาจจะหนักแต่ไม่กินเนื้อทีของถุง  สำหรับขวดแก้วฉีกฉลากออกเช็ดด้วยผ้าอีกครั้ง  แล้วแยกสีด้วยนะ  ถ้าวันไหนได้น้อยก็จะเก็บเอาไว้ก่อน

          กว่าจะเสร็จก็สิบโมงกว่า จะนอนเอาแรงสักหนึ่งชั่วโมง  พอสิบเอ็ด ลุงจะเดินจากประตูน้ำไปดินแดง ไปร้านขายของ ระหว่างทางก็จะเดินเก็บตามถังขยะไปด้วย เดินไป พักไป เพราะแดดร้อนแล้ว อายุก็มาด้วย บางครั้งก็ไม่ไหวมีบ้างที่ใช้มอเตอร์ไซด์  ขายของได้หมดกับค่ามอเตอร์ไซด์  บางครั้งไม่ได้เงินเลย  จึงต้องมาปรับกับการใช้การเดินดีกว่า อย่างน้อยสุดก็ยังมีเงินติดตัวที่ตัวเองหามาได้ในแต่ละวัน  ก็จะหาของกินไปด้วย กว่าจะถึงร้านขายของเก่าก็เกือบบ่ายโมงก็จะกินอิ่มพอดี

          หลังขายของเสร็จ ลุงก็จะออกเดินจากร้านขายของเก่าที่ตั้งอยู่ตรงสี่ดินแดง ซึ่งเป็นร้านใหญ่มากตรงหัวมุม ทุกคนที่เก็บขยะในบริเวณประตูน้ำ อนุสาวรีย์ ก็จะมาขายกันร้านนี้  ซึ่งส่วนมากจะเปิดทุกวัน  นั่งคุยกันกับคนใช้ชีวิตบนถนนเหมือนกันสักพักหนึ่ง ก็เล่ากันสารพัดเรื่อง ตั้งแต่การนอน ตำรวจกวนบ้าง มีวัยรุ่นมาลักของบ้าง นอนฝัน หรือบางคนบางกลุ่มก็มีการทะเลาะกันเพราะกินเหล้ากันแล้วแต่ละคนก็จะเก่งแข่งกันสุดท้ายก็ทะเลาะกันเอง 

ประมาณสักบ่ายสองลุงก็จะ เดินเป็นวงกลมไปอนุสาวรีย์เดินกลับมาที่ประตูน้ำ  กว่าจะถึงก็เกือบหกโมงเย็นพอดี  ในแต่วันก็จะเป็นอย่างนี้ สำหรับชีวิตลุงไม่กินเหล้า สูบยาเส้น  ใช้ชีวิตแบบไม่ค่อยยุ่งกับใคร เคยมีคนชวนลุงไปเป็นอาสาสมัครแต่ลุงเบื่อพวกดีแต่พูด พอให้รวมกลุ่มก็ทะเลาะกัน มีบางครั้งลงไม้ลงมือกันเลย  ลุงก็เลยหยุดดีกว่า

ลุงเอ็งก็บอกว่าคนแต่ละมีอะไรบางเรื่องที่เป็นปม  พอเหล้าเข้าปากปมต่างๆก็จะออกมา บางคนก็ร้องไห้เรื่องไม่เป็นสาระ แต่มันคือปมที่ใหญ่สลัดไม่หลุด มันก็เลยเป็นบาดแผลประจำตัวของคนนั้นไปเลยเลย

ช่วงเย็นพอมีเงินบางครั้งก็จะซื้ออาหารกินบ้างเป็นครั้งคราว  ร้านขายข้าวมันไก่จะลดราคาให้ลงเป็นพิเศษ  เพราะบางครั้งก็จะรับจ้างล้างจาน ชาม  ซึ่งร้านค้านี้ขายดีมาก ชาวต่างชาติซึ่งเป็นคนจีน คนไต้หวัน คนญี่ปุ่น ต้องมากิน 

เมื่อไรที่ลุงรับจ้างล้างจาน-ชาม พอมีเงินเก็บสัก ห้าร้อยหกร้อยบาท ลุงจะโทรให้หลานมาเอาไปที่บ้าน  อาทิตย์ละครั้ง

อย่างนี้ลุงก็ไม่ใช่กลุ่มไร้บ้านที่ตัดขาดกับครอบครัวใช่ไหม

ลุงไม่ได้ตัดขาดกับครอบครัว แต่บ้านของลุงมันไม่พออยู่  และจะให้ลุงไปอยู่ในบ้านก็อึดอัดมาก  จะให้ลุงไปนอนที่เขาจัดหาให้ก็ไกลเกินไป  

ลุงจะนอนประมาณสักเที่ยงคืน หลับสนิทแล้ว เสียงรถดังจนชิน ลุงหลับได้ ใต้สะพานนี้มีบ่อยมากที่พวกวัยรุ่นเมาแล้วตีกัน  เวลาตำรวจจับเขาก็จับพวกผมนี้แหละ  สำหรับลุงโดนจับเป็นสิบครั้งแล้ว อยู่โรงพัก สน.พญาไทจนเบื่อ อยากจับก็จับไป ดีที่มาที่นอนคุ้มกะลาหัว  คิดเชิงบวกหมด  เขาแค่เอาไปนอนที่โรงพัก ไม่มีบันทึกประจำวัน ไม่มีพิมพ์ลายนิ้มมือ  เพราะเขารู้ว่าพวกผมไม่ได้ทำเปิดกล้องวงจรปิดก็ได้  แต่ต้องหาแพะ พวกผมนี้แหละแพะตัวจริง

          มีบ้างที่กำลังนานหลับอยู่ดี ดี  ก็ถูกน้ำสาด ส่วนมากรถน้ำของกรุงเทพมหานครจะมารดน้ำตอนตีสามตีสี   ถ้าวันไหนเปียก็ต้องีบลุ เอาข้าวของที่มีไปตากแดด  มีบางคนที่ไม่ยอมเอาไปตากก็จะเหม็น

          เวลาปวดท้องปัดสาวะ  ลุงจะปล่อยแถวใต้สะพาน  แต่อุดจาระ ผมจะขอใช้ห้าง หรือบางครั้งก็ห้องน้ำสาธารณะ  สำหรับผมจะใช้ที่ห้างประตูน้ำ เพราะข้างหลังจะเปิดให้ใช้ แต่ผมจะทำความสะอาดให้เขา เพราะพวกเราเองไปใช้แล้วทำสกปรก ทางห้างจะไม่ให้ใช้ ผมไปขอร้องว่าทุกครั้งผมจะไปทำความสะอาดให้ 

          คนที่แต่คนที่มาอยู่บนถนนอย่างลุง เป็นพวกร้อยพ่อพันแม่ ซึ่งระเบียบวินัย ความเกรงอกเกรงใจไม่ค่อยจะมีกัน  ทำอะไรก็ตาม  มีคุณป้าที่อยู่อยู่ดี ดี ก็ก็ด่าทุกคนที่เดินผ่านแล้วมองแก่ ด่าไปทั่ว จนตำรวจบอกว่าจะเอาตัวไป  แก่กลัวมากก็จะหยุดด่า  สำหรับลุงคนนี้ต้องไปรักษาหรือกินยาอย่างต่อเนื่อง  ลุงเคยเห็นครูมาซื้อยาให้สอง-สามครั้ง ใช่ไหม

          ใช่คะลุง  บางครั้งก็ลงพื้นที่ก็ตามหาเขาอยู่นะ  ตัวใหญ่อ้วน อ้วน มีปัญหาเรื่องไทลอยด์ด้วย  เคยพาไปโรงพยาบาล แต่ไม่ยอมรักษาต่อเนื่อง  ได้ข่าวว่าไปนอนที่ดินแดง ไม่ค่อยมาที่ประตูน้ำ ใช่ไหมคะ

          ใช่อีกหนู  เพราะแก่ถูกพวกเร่ร่อนด้วยกันตีจนขาเจ็บเมื่อสัก อาทิตย์เพราะแก่ด่าคนอื่นเขา

          ลุงเอ็งก็เคยถูกทำร้ายเหมือนกัน แต่ลุงบอกว่าลุงไม่ยุ่งกับพวกเขาอย่ามาหาเรื่อง  คนแบบลุงที่อยู่ด้วยกัน ห้าคนก็จะแบบนี้   กลุ่มเร่ร่อนไปเรื่อย เรื่อย เมา  พวกนี้จะอยู่ไม่ได้  เวลาเมาแล้วยิ่งกว่าหมาอีก

          สำหรับชีวิตลุงคงไม่กลับเข้าบ้านแล้ว  ใช้ชีวิตอยู่บนถนน  ตอนนี้มีอยู่มีกินเพราะอาหารที่เหลือเขาทิ้งในถังขยะ ลุงก็จะเก็บมากินเพื่อให้ชีวิตอยู่ได้  เมื่อตายก็บอกว่าเอาไปเผาที่วัดสะพานนี้แหละใกล้ดี  ชีวิตก็มีเท่านี้